Begrijpend lezen verdient meer aandacht

Onlangs publiceerde SLO een artikel waarin ze stelde dat begrijpend lezen veel meer aandacht verdient in het basisonderwijs. Liefst ‘een doorgaande lijn van het po naar het vo’ stond er zelfs.

Opvallend dat dit besef nu pas tot het onderwijs lijkt door te dringen. Want dat begrijpend lezen een ondergeschoven kindje is, is onderhand wel duidelijk.

 

Begrijpend lezen is ondergeschoven kindje

Voor wie het niet kent: begrijpend lezen is het vak dat volgt op het technisch lezen en dieper in gaat op het tekstbegrip. Kinderen moeten begrijpen wat ze lezen, want dit helpt ze verder in het studerend. Begrijpend lezen valt technisch gezien onder de studievaardigheden, maar wordt als schoolvak weggezet onder “taal”. De paraplu van taal als vak is enorm, want deze vakken vallen er allemaal onder weg:

• Taal
• Spelling
• Woordenschat
• Begrijpend luisteren
• Spreken en luisteren
• Stellen

En begrijpend lezen dus. Begrijpend lezen is slechts een klein onderdeel van de taallessen op de basisscholen, maar wordt wel twee keer per jaar strak getoetst op Cito-toetsen. Sterker nog: de Cito-toetsen begrijpend lezen tellen zwaar mee voor het advies naar de middelbare school! Naast rekenen is het cijfer voor begrijpend lezen daarin doorslaggevend (veel meer dan bijvoorbeeld spelling en woordenschat zijn).

 

Lesmethodes begrijpend lezen

Natuurlijk zijn er scholen die hun begrijpend lezen wel hoog in het vaandel hebben staan. Zij geven lessen aan de hand van methodes of verdiepen zich in het onlangs gehypete close reading (waarbij kinderen met nóg meer diepte en ingang naar begrijpend lezen gaan kijken).

Methodes die begrijpend lezen aanleren zijn Nieuwsbegrip (CED groep) en Grip op Lezen (Malmberg). Deze methodes hebben echte leerlijnen uitgedacht voor iedere groep van het basisonderwijs, waarbij strategieën en vaardigheden worden aangeboden. Dat gebeurt vooral middels modeling, waarbij de leerkracht het voordoet. Vervolgens gaan kinderen zelf aan de slag en maken ze de ene na de andere vaardigheid eigen.

Kennis is onder de maat

Wie het begrijpend lezen op de basisschool een beetje bestudeert, komt al snel tot een droevige conclusie. De kennis van begrijpend lezen is zwaar onder de maat. Kinderen zouden in groep 5 al kennis moeten hebben genomen van de hoofdgedachte van een tekst, maar veel kinderen in groep 7 weten nog niet wat dit is. Laat staan wat signaalwoorden zijn, hoe je die duidt en toepast in een tekst. Ook verwijswoorden, hoofd- en bijzaken, oorzaak en gevolg, meningen en feiten zijn begrippen die bij veel kinderen niet paraat zijn.

En dat is toch een gemiste kans. Want al deze items spelen zo’n belangrijke rol in de verdere ontwikkeling van kinderen. Leren lezen is één, maar leren begrijpen is toch echt wel een tweede. Zeker als je later moet gaan studeren.

 

SLO: één doorgaande lijn

Laten we het maar houden op “liever laat dan nooit”. Het SLO wil dat er een doorgaande leerlijn voor begrijpend lezen komt voor het basisonderwijs en het primair onderwijs. Die doorgaande lijn moet er dan voor zorgen dat kinderen de basis van het begrijpend lezen kennen en kunnen toepassen.

In het artikel pleit Gerdineke van Silfhout van SLO voor meer motivatie. Ze stelt dat kinderen meer plezier moeten beleven aan het lezen om ook het stukje begripsvorming steviger neer te zetten. Dat dit al bij de basisschool begint blijkt wel uit haar opmerking dat “met name in het vmbo veel kinderen met leesproblemen zitten. Je krijgt bovendien nooit plezier in lezen als je het onvoldoende kunt.”

Hoop op een goede afloop

Het artikel verder lezend, gloort er hoop aan de horizon. Als SLO haar plannen doorzet en er ergens een doorgaande leerlijn én lesmethode wordt ontwikkeld om het begrijpend lezen steviger neer te zetten, wordt er in ieder geval rekening gehouden met de volgende punten:

• Een afwisseling van fictieve en non-fictieve teksten;
• Kinderen moeten kennis krijgen van verschillende soorten teksten en genres;
• Het taalonderwijs (begrijpend lezen) moet niet bij andere vakken worden weggezet, want dan kom je niet tot de kern;
• De teksten moeten rijk en uitdagend zijn;
• Het plezier in het lezen van een tekst moet onderdeel van het hele proces worden.

Als basisscholen zich alvast voorbereiden op deze nieuwe beweging, kunnen ze beginnen met het lezen van teksten en daarover in gesprek gaan. Op die manier wordt er – ter overbrugging – geen kostbare tijd meer verloren die aan begrijpend lezen gegeven kan worden.

 

Bron:

Bloem, B. (2021). Rijke teksten motiveren het lezen. SLO. Geraadpleegd via https://www.slo.nl/@18415/rijke-teksten-motiveren-lezen-nieuwe/